Miasto jako gród i osada istniały już od XII w. Począwszy od 1149 r. historia tego miejsca jest bardzo urozmaicona. Zaczynając od zniszczeń dokonanych przez Mongołów, poprzez zdobycie miasta i spalenie go przez husytów, epidemii dżumy (która nawiedziła miasto dwa razy), klęskę głodu i pożar, zniszczenia go w czasie wojny 30-letniej i przez wojska szwedzkie aż po wkroczenie do miasta Francuzów po bitwie pod Oławą w 1806 r. Mimo tych wielu historycznych niepowodzeń miasto istnieje do dzisiaj i podróżując drogą na Wrocław warto zatrzymać się tutaj na chwilę.
Miasto położone jest we wschodniej części województwa dolnośląskiego, po raz pierwszy odnotowane jako Olewa w 1149 jako darowiznę Piotra Włostowica na rzecz opactwa w Ołbinie. Gród i osada targowa powstałe przy zbiegu rzek Odry i Oławy istniały od XII wieku. Miasto szczególnie zniszczono podczas wojny trzydziestoletniej (1618-48). W 1633 r. dżuma zdziesiątkowała ludność Oławy. w XIV wieku na rynku zbudowano ratusz, który był potem wielokrotnie przebudowywany. Obecnie wieżę ratuszową pochodzącą z XVII w. można oglądać w stanie oryginalnym. Na ośmiobocznej wieży ratuszowej znajduje się specyficzny mechanizm zegarowy. Na wieży umieszczone są cztery tarcze zegara i cztery figury: kuli ziemskiej z księżycem, koguta, śmierci i króla Salomona. Podczas wydzwaniania godzin na wieży ratuszowej od wsch. strony, przy każdym uderzeniu mechanizm zegara uruchamia koguta pędzącego kurę. Na stronie płd. śmierć porusza kosą przy wybijaniu kwadransów, a od zachodu król Salomon porusza szablą, przy tym otwiera usta i zamyka. Na północnej stronie zegara kula ziemska wykonuje obrót. Miasto przeżywało wielki rozkwit gdy na zamku przebywał Jakub Sobieski (syn Jana). W 1691 r. otrzymał on Oławę jako wiano księżniczki Jadwigi Neuburskiej.W 1842 r. z Wrocławia do Oławy ruszyła pierwsza linia kolejowa. W Oławie urodził się Bernhard Lichtenberg, który w 1996 r. przez papieża Jana Pawła II został włączony w poczet błogosławionych. Przy rynku znajduje się Kościół Matki Bożej Pocieszenia z XIV w.
