Jasna Góra w Częstochowie wraz z Cudownym Obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej stanowi jedno z ważniejszych miejsc kultu maryjnego w Polsce. Początki istnienia klasztoru sięgają 1382 r.
Wtedy to na mocy dekretu książęcego z 29.08.1382 r. książę Władysław Opolczyk sprowadził Paulinów z Węgier do małego kościoła p.w. Najświętszej Maryi Panny Dziewicy Wspomożycielki na wzgórzu położonym na wysokości 293 m. n.p.m. i dokonał fundacji klasztoru. Węgierscy Paulini nadali nazwę klasztorowi Jasna Góra z dwóch powodów: na pamiątkę macierzystego klasztoru św. Wawrzyńca na Jasnej Górze w Budzie i w związku z jasnymi, wapiennymi skałami na wzgórzu. Wkrótce na Jasną Górę został sprowadzony z Rusi obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus, który według legendy namalował św. Łukasz Ewangelista. Już wtedy klasztor zyskał rozgłos. Przybywali tu nie tylko pielgrzymi ale też i grabieżcy. W dniu 14.04.1430 r. w wyniku takiego rozbójczego najazdu obraz Czarnej Madonny został ograbiony z kosztowności, jej twarz pocięta została szablami a sam obraz pękł na trzy części. Renowacja obrazu została dokonana w Krakowie w latach 1430 - 1434. Ruch pielgrzymkowy na Jasną Górę wzmógł się jeszcze bardziej, kiedy obraz powrócił do klasztoru. Spowodowało to rozbudowę gotyckiej kaplicy NMP o trójnawowy korpus. W 1466 r. Jasna Góra stała się celem kolejnego napadu rabunkowego poczynionego przez wojska króla czeskiego. Wtedy to Zygmunt III i Władysław IV postanowili otoczy jasnogórskie wzgórze wałami obronnymi, W 1621 r. rozpoczęto prace, które zakończono po 28 latach (z przerwami). W 1655 r. wojska szwedzkie podjęły próbę opanowania klasztoru na Jasnej Górze. Wszystkim znana jest z historii postać o. Augustyna Kordeckiego - przeora zakonu, który kilkakrotnie odmówił kapitulacji, mimo że oblężone wzgórze było pod obstrzałem od 18.11 do 27.12.1655 r. Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej został uprzednio wywieziony i nie znajdował się w tym czasie w klasztorze. Obrona Jasnej Góry nabrała ogromnego znaczenia w życiu religijnym kraju i od tej pory jest symbolem wolności narodowej i religijnej. Wzgórze Jasnej Góry było jeszcze kilkakrotnie wykorzystywane jako punkt militarny i to nie tylko przez Szwedów ale też przez wojska rosyjskie, austriackie i podczas oblężenia podczas Konfederacji Barskiej. W dniu 8.09.1717 r. miało tutaj miejsce wielkie wydarzenie - nastąpiła bowiem koronacja jasnogórskiego obrazu na mocy aktu papieża Klemensa XI. I wojna światowa nie spowodowała zniszczeń i strat w jasnogórskim klasztorze. W 1920 r. Episkopat ponownie obrał NMP Królową Polski, nastąpiło to w tle wydarzeń określanych w historii "cudem nad Wisłą" . W czasie II wojny światowej część Jasnej Góry okupowały wojska hitlerowskie. Pielgrzymowanie do Cudownego Obrazu zostało zakazane. Mimo tego, Jasna Góra stała się schronieniem dla partyzantów i Żydów. W dniu 26.08.1956 r. nastąpiło tutaj złożenie Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego, do którego tekst zredagował prymas Stefan Wyszyński, przebywający w więzieniu stalinowskim. W dniu 3.05.1966 r. na Jasnej Górze odbyły się centralne uroczystości religijne milenium chrztu polskiego. W czerwcu 1979 r. na Jasną Górę przybył po raz pierwszy Jan Paweł II. Kolejne pielgrzymki papieża Polaka do Cudownego Obrazu odbyły się w latach: 1983, 1987, 1991, 1997,1999. Papież Benedykt XVI złożył wizytę w klasztorze w roku 2006.
Częstochowski zespół klasztorny Paulinów składa się z wielu zabudowań, które powstawały na przestrzeni kilku wieków. Na wzgórze wchodzi się przez cztery bramy (Lubomirską, Matki Boskiej Królowej Polski, Matki Boskiej Bolesnej i Jagiellońską), które zostały wzniesione od XVI do XIX w. Najważniejszym obiektem na Jasnej Górze jest Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej, określana również Kaplicą Cudownego Obrazu. Składa się ona z trzech części: prezbiterium (1429 - 1450) - ufundowanego przez Władysława Jagiełłę, część renesansową (1641 - 1644) - ufundowaną przez prymasa Macieja Łubieńskiego i przybudówki (1929 - 1933). W centralnym miejscu ołtarza pochodzącego z 1645 - 1650 i ufundowanego przez Jerzego Ossolińskiego znajduje się Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej.
Charakterystyczną budowlą widoczną z daleka jest wieża, która powstała w latach 1617 - 1622. W 1900 r. została odbudowana po ostatnim z pożarów. Mierzy 106,3 m., jej podstawa pochodzi z 1714 r. a resztę dobudowano w 1906 r. Wieża jest udostępniona dla turystów, warto w pogodny dzień wejść i zobaczyć roztaczającą sie panoramę okolicy. Stąd dobrze też widać układ zabudowań klasztornych. Na wieży znajduje się pomiędzy I a II kondygnacją zegar wyposażony w 36 dzwonów. Napędza się samoczynnie mechanizmem trzech przeciwwag i co 15 minut wygrywa melodie maryjne. Jasna Góra jest miejscem odwiedzanym co roku przez miliony pielgrzymów. Dla nich został utworzony Dom Pielgrzyma z miejscami noclegowymi. Przy klasztorze działają też punkty pamiątkarskie.
Przydatne informacje: wstęp do niektórych obiektów wchodzących w skład zabudowań jasnogórskich jest bezpłatny. Na terenie wzgórza w wielu miejscach natknąć się można na skarbony, do których można wrzucić kwotę "co łaska".
Aby wejść do kaplicy Cudownego Obrazu należy stanąć w długiej kolejce i uzbroić się w cierpliwość.
