W dniach 1 - 3.09.1939 r. w okolicach miejscowości Wyry i Gostyń rozegrała się bitwa, która przez wiele lat uchodziła za zapomnianą. W walkach po obu stronach brało udział kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy.
Terenów polskich broniły jednostki Grupy Operacyjnej "Śląsk" wchodzącej w skład Armii "Kraków", którą dowodził gen brygady Jan Sadowski. Do "Śląska" wchodziły też takie formacje jak: 23 Górnośląska Dywizja Piechoty, Rezerwowa Dywizja Piechoty oraz Grupa Forteczna Obszaru Warownego Śląsk. Warto tu wspomnieć też o postaci podpułkownika Władysława Kiełbasy, który odpowiadał za organizację obrony polskiej w tym regionie. Był on dowódcą oświęcimskiego II batalionu 73 pułku piechoty, który w dniu 2.09.1939 r. przeprowadził natarcie w kierunku Mikołów - Wyry. Polacy w tej walce odnieśli zwycięstwo i Wyry zostały odbite. Jednak w trakcie tej bitwy ppłk Władysław Kiełbasa został trafiony odłamkiem i zmarł po odwiezieniu do szpitala w Mikołowie. Po śmierci awansowano go do stopnia pułkownika i ponownie odznaczono krzyżem Virtuti Militari. W nocy z 2 na 3.09.1939 r. Naczelny Wódz marszałek Edward Rydz - Śmigły zadecydował odwrót oddziałów polskich za Przemszę. W miejscu, w którym rozegrała się bitwa już w 1945 r. okoliczni mieszkańcy postawili Pomnik Pamięci Żołnierzy Września 1939 r. Właśnie obok niego na okolicznych polach dzięki Stowarzyszeniu na Rzecz Zabytków Fortyfikacji "Pro Fortalicium" i Urzędowi Gminy Wyry od siedmiu lat organizowana jest historyczna rekonstrukcja wydarzeń wrześniowych z 1939 r. Bierze w niej udział wiele Grup Rekonstrukcji Historycznych z całej Polski. W czasie inscenizacji zobaczyć można na na stanowiskach Grup, sprzęt Wojska Polskiego, zwiedzić schron bojowy "Sowiniec" z 1939 r. Jedną z atrakcji jest możliwość zobaczenia sprzętu biorącego udział w rekonstrukcji Bitwy Wyrskiej czyli m.in.: ciężkiego karabinu maszynowego wz. 30, który stanowił do wybuchu wojny wyposażenie pułków piechoty i batalionów, armatę przeciwpancerną 3,7 cm PaK 36 używaną przez wojska Wehrmachtu, fiata 508 - oryginalnego furgonu służącego jako samochód transportowy, replikę lekkiego niemieckiego czołgu, który do 1941 r. był podstawowym czołgiem w dywizjach pancernych III Rzeszy. Dla mnie i pewnie dla innych osób, które tłumnie przyszły zobaczyć inscenizację, największe wrażenie zrobiły efektowne symulacje wybuchów, podczas których widzowie zostali obsypani grudkami ziemi. Godne podziwu jest zaangażowanie grup rekonstrukcyjnych w jak najdokładniejsze oddanie walk z początków września 1939 r. oraz przygotowanie mundurów i sprzętu. Inscenizacja jest godna polecenia jako swoista lekcja historii przybliżająca to co się działo na ziemiach polskich po wybuchu II wojny światowej.
Źródło: www.bitwawyrska.profort.org.pl
Dogaszanie zgliszczy po pokazach - film
Pokaz hammerów - film
