Ocena użytkowników: 5 / 5

Gwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywna
 

Początki zamku na Mirowie sięgają XVI w. Nowy właściciel Książa, biskup krakowski, Piotr Myszkowski w 1582 r. podjął budowę nowej siedziby rodu Myszkowskich, pochodzących z Mirowa na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej.

Piotr Myszkowski, przyjaciel Jana Kochanowskiego do budowy zamku zaprosił architekta królewskiego, Santi Gucciego z Krakowa. Ten Włoch, pochodzący z Florencji, wcześniej wsławiony swoimi licznymi budowlami i rzeźbami w Krakowie zastosował przy budowie w Książu najlepsze wzory renesansowej architektury włoskiej. Zamek w Książu nigdy nie był twierdzą służącą do obrony, był pałacem rezydencjonalnym, a funkcje obronne pełniły przy nim niewielkie mury tarasowe z dwoma półkolistymi basztami od strony miasta, zachowane szczątkowo. Według wzorów z pałaców florenckich Gucci zaprojektował i wybudował dwa dolne kondygnacje pałacu w Książu z kamienia "boniowanego" z cofniętymi spoinami muru, na trzeciej kondygnacji wyższych w części środkowej stosując mur kamienny gładki. Budowa rozpoczęta w 1585 r. została ukończona w 1595 r., obejmując pałac, mury i wielkie tarasy ziemne na skarpach od południa i zachodu zamku oraz dwa pawilony boczne przy pałacu - wzniesione symetrycznie po obu bokach od strony wschodniej jako kaplicę pałacową i południową jako bibliotekę. Pawilony te mają krużganki od strony dziedzińca pałacowego, z kolumnami kamiennymi i zamknięciem łukowym sklepień krzyżowych, przykryte daszkami. Pałac miał w końcu XVI w. część środkową, wystającą z obrysu bryły tzw. ryzalit - o jedną kondygnację wyższą i zwieńczoną renesansowo-manierystyczną fasadą o formie podobnej jak zachowane szczyty w pawilonach bocznych, dach stromy z licznymi kominami z kominków i pieców grzewczych z ozdobnym zakończeniem u góry. Konstrukcja pałacu zbudowanego na lessowym wzgórzu obejmuje głębokie na prawie 10 metrów piwnice pod całym budynkiem, przykryte gotycko-renesansowymi sklepieniami, parter w całości kryty sklepieniami kamienno-ceglanymi kolebkowymi, I i II piętra zaś były kryte stropami belkowymi z drewna modrzewiowego, które zachowały się do 1957 r. kiedy to (wbrew zasadom sztuki budowlanej i konserwacji zabytków) zostały rozebrane i zastąpione stalowo-betonowymi. Komunikację pionową w rozległym budynku Gucci zapewnił dwiema klatkami schodowymi, zabiegowymi, umieszczonymi w węższych dobudówkach od strony południowej i północnej pałacu. W klatce południowej oryginalne i rzadkiej urody schody z 1595 r. zachowały się bez zmian. w północnej części są one przebudowane. Forma szczytów tych klatek schodowych była zmieniana w XVII i XVIII w. - w stylu barokowym. Pałac w pierwotnej formie przetrwał do połowy XIX w. kiedy to nowi właściciele miasta i zamku - Wielopolscy - od 1723 r. postanowili nadać mu modny od końca XVIII w. charakter neogotycki przez przebudowę środkowego ryzalitu ze szczytem renesansowym i dachem dwuspadowym na podwyższony z murami kurtynowymi z krenelażem, wieżyczkami narożnymi i dachem pogrążonym wewnątrz nad nim. Projekt tej przebudowy wykonał znany architekt niemiecki Fryderyk August Stiller i roboty rozpoczęto w 1841 r. Przebudowa miała obejmować także wybudowane  na zachodniej osi pałacu w połowie skarpy i schodów na wzgórze (wykonanych tu w 1952 r. przez Adama Dębskiego z Książa) - półokrągłego bastionu z tarasem widokowym. Bastion w części podziemnej i taras wykonano (przy schodach terenowych widać jego mury), dodatkowo łącząc jego podziemia (nieprzebadane archeologicznie) z piwnicami zamku  podziemnym tunelem o znacznych rozmiarach. Wejście do tego tunelu od lat 60-tych XX w. jest w piwnicach zamurowane. Roboty przy przebudowie pałacu zostały przerwane w 1846 r. w czasie zamieszek chłopskich w zaborze austriackim ("rzeź galicyjska") w związku z rewolucjami "Wiosny Ludów". Pradziad ostatnich właścicieli zamku - hrabia Aleksander Wielopolski, dyrektor w rządzie Królestwa Polskiego wsławił się "branką" młodzieży do carskiej armii w 1863 r. co przyspieszyło wybuch Powstania Styczniowego. Wielopolscy od XVIII w. mieli swoją siedzibę na zamku w Pińczowie, a po jego wyburzeniu - w Chrobrzu. W Książu do 1945 r. mieszkali w dworku myśliwskim w sąsiedztwie zamku, a główny obiekt był użytkowany okazjonalnie. Po nacjonalizacji majątku Wielopolskich w 1945 r. przystąpiono do organizacji Liceum Ogólnokształcącego w zamku - obecnie użytkowanego przez Zespół Szkół im. Wincentego Witosa. Budowniczy zamku w Książu Wielkim - zwanego także Zamkiem na Mirowie - Santi Gucii zmarł w 1606 r. w Pińczowie i tam został pochowany.